Γεώργιος Ζουγανέλης
Διευθυντής ΣΔΕ
Φυλακών Κορυδαλλού
Οι έγκλειστοι του καταστήματος
κράτησης Κορυδαλλού εμφανίζονται, μετά από τα πρόσφατα στατιστικά στοιχεία[1],
ως αγκομαχούντες να αντεπεξέλθουν – να εξέλθουν νικητές των προβλημάτων τους.
Το ίδιο συμβαίνει και στα άλλα καταστήματα κράτησης, αφού οι 2400 σήμερα
κρατούμενοι της μεγαλύτερης φυλακής της Ελλάδας, αποτυπώνουν τις τάσεις
εξέλιξης ολόκληρου του πληθυσμού των εγκλείστων της χώρας.
Βαβέλια κατάσταση από 71 χώρες με
25% μόλις τους ημεδαπούς.
Η νοηματική επικοινωνία, «δίνει και
παίρνει» για την κίνηση των κρατουμένων στις περισσότερες των περιπτώσεων. Και
η ηλικία τρομάζει τους παρατηρητές, αφού η συχνότερη εισαγωγή αφορά 24χρονους.
Πάντως κατά μέσο όρο η ηλικία των κρατουμένων είναι 33 χρόνων. Το 56% είναι
αναλφάβητοι και απόφοιτοι Δημοτικού, το 38% απόφοιτοι Γυμνασίου και Λυκείου και
το υπόλοιπο 6% φοιτητές ή απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
723 άτομα, από το σύνολο των κρατουμένων,
δήλωσαν ότι έχουν παιδιά ενώ έγγαμοι δηλώνουν 791 κρατούμενοι.[2]
Το εύρος των εργασιακών τους
ενασχολήσεων εκτείνεται σε 122 επαγγέλματα με μεγαλύτερο αυτό των εργατών –
τεχνιτών – οδηγών που φτάνει το 46%. Την αμέσως επόμενη θέση καταλαμβάνουν με
28.5% οι άνεργοι.
Η παραβατικότητα που τους έφερε στο
κατάστημα κράτησης ήταν, κατά κύριο λόγο, τα ναρκωτικά(39%), ληστείες – εκβίαση
(23%) και οι κλοπές (14%).
Σ’ αυτό το ανθρώπινο «δάσος», το
σύστημα φύλαξης αλλά και σωφρονισμού, έχει να διαχειριστεί την τεράστια
ανομοιογένεια που αντικατοπτρίζεται και ως δυσκολία στο χώρο εργασίας μου,
δηλαδή στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) των Φυλακών Κορυδαλλού.
Πριν προχωρήσω, θεωρώ σκόπιμο να
αναφέρω μερικές από τις γενικές αρχές και τους τρόπους λειτουργίας των ΣΔΕ.
Τα ΣΔΕ, δηλαδή τα Σχολεία Δεύτερης Eυκαιρίας...
...είναι ένας θεσμός που έχει
καθιερωθεί σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Από το 2000 λειτουργούν και στην Ελλάδα
ως μέσο καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού.
Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας Φυλακών
(Σ.Δ.Ε.Φ.), ιδρύονται στην χώρα μας από το 2004.
...είναι σχολεία ενηλίκων που
εδρεύουν σε σωφρονιστικά καταστήματα.
Με το θεσμό αυτό παρέχεται η
δυνατότητα σε ενήλικους κρατούμενους, που δεν ολοκλήρωσαν την εννιάχρονη
υποχρεωτική εκπαίδευση, να εξοπλιστούν με γνώσεις και δεξιότητες και να
αποκτήσουν ισότιμο απολυτήριο Γυμνασίου.
Η φοίτηση στα Σ.Δ.Ε. των φυλακών
βοηθάει στον ευεργετικό υπολογισμό της ποινής (1 ημέρα στο σχολείο ισοδυναμεί
με 2 ημέρες ποινής).
Ίδρυση των Σ.Δ.Ε.Φ.
• Το
2004 ιδρύεται Σ.Δ.Ε. στις Φυλακές Λάρισας
• Το
2005 ιδρύεται Σ.Δ.Ε. στις Δικαστικές Φυλακές Κορυδαλλού (Ανδρών και Γυναικών)
• Το
2006 στις Δικαστικές Φυλακές Διαβατών Θεσσαλονίκης.
• Το
2008 στον Ελαιώνα Θηβών (Γυναίκες), Δομοκό και Τρίκαλα.
Διάρκεια του προγράμματος
• Η
φοίτηση διαρκεί 18 μήνες που διακρίνονται σε 2 σχολικά έτη.
• Η
εβδομαδιαία συμμετοχή είναι 25 ώρες και τα μαθήματα γίνονται πρωινές ώρες, από
Δευτέρα έως Παρασκευή.
Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των
Φυλακών Κορυδαλλού λειτούργησε για πρώτη φορά το 2005 με 43 άνδρες και 36
γυναίκες. Τον Ιούνιο του 2007 πήραν πτυχίο οι πρώτοι εκπαιδευόμενοι. Έκτοτε,
κάθε χρόνο, αποφοιτούν περίπου 20 μαθητές.
Στα οκτώ χρόνια λειτουργίας του ΣΔΕ,
με 450 εγγεγραμμένους και 160 περίπου απόφοιτους, συνέχισαν τις σπουδές τους τουλάχιστον οι
μισοί και εξ αυτών 20 πέτυχαν την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Να σημειώσουμε εδώ ότι με την
αποφοίτηση ενός μαθητή από το οποιοδήποτε ΣΔΕ το αμέσως επόμενο βήμα είναι η
εγγραφή και η τετραετής φοίτηση σε Νυκτερινό Λύκειο ή ΕΠΑΛ. Η εγγραφή σε
ημερήσιο Σχολείο δεν είναι εφικτή και λόγω της ηλικίας των αποφοίτων.
Έτσι λοιπόν η πρώτη «γενιά»
αποφοίτων του Σχολείου μας ολοκλήρωσε το Λύκειο το 2011 και όσοι έχουν εισαχθεί
στο Πανεπιστήμιο αισίως διανύουν το 3ο έτος.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στο
Σχολείο μας υπάρχει μεγάλη διαρροή μαθητών εξαιτίας του τύπου κράτησης στις
Φυλακές Κορυδαλλού, οι οποίες, ως Φυλακές υποδίκων, υποχρεούνται να μετακινούν
σε άλλα καταστήματα κράτησης τους δικασμένους.
Τι έχουν να αντιπαλέψουν οι μαθητές
του ΣΔΕΦ για να φτάσουν στο ποθητό για μας αποτέλεσμα που, στην καλύτερη των
περιπτώσεων, είναι η εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση;
Τι αντιπαλεύουν στην προσπάθεια
επανεισόδου στην οικογενειακή ζωή;
Στην επιστροφή στην ήδη υπάρχουσα
οικογένεια ή στην δημιουργία νέας οικογένειας;
( δεν είναι λίγες οι φορές που σε τηλεφωνική
επικοινωνία με πρώην κρατούμενο ακούμε τα ευχάριστα μαντάτα: - Δάσκαλε,
παντρεύομαι… είσαι προσκεκλημένος ή - Δάσκαλε,
θα με παντρέψεις; )
Πολύ ουσιαστικό πάλεμα σε κάθε
περίπτωση είναι αυτό της εξεύρεσης σταθερής εργασίας μετά την αποφυλάκιση.
Φτάνουν στην πηγή, στην
πραγματοποίηση των προηγούμενων στόχων, και δεν αποκαρδιώνονται, παλεύοντας με
τους δαίμονές τους που είναι: ο ολοκληρωτισμός της φυλακής[3]με
επακόλουθα τα δεινά του εγκλεισμού, δηλαδή: δραματική έλλειψη βασικών συνθηκών
υγιεινής, σημαντική έλλειψη μόνιμου ιατρικού προσωπικού, κοινωνικών λειτουργών
και ψυχολόγων, λειψανδρία στο φυλακτικό προσωπικό με αποτέλεσμα τον ψυχολογικό
κορεσμό των σωφρονιστικών υπαλλήλων, υπερπληθυσμός των κρατουμένων,
υποτροπιασμός και το κυριότερο κοινωνικός στιγματισμός.
Μέσα σε αυτή την συνθήκη, υπάρχει
το Σχολείο που καλείται να δώσει διέξοδο, να ανακαλύψει και να καλλιεργήσει
δεξιότητες, να παρέχει δυνατότητες και ευκαιρίες και να μετατρέψει τον νεκρό
χρόνο της κράτησης σε αποτύπωμα ζωής ως παρακαταθήκη για το μέλλον.
Πέρα από την περιληπτική αναφορά των
σκοπών και των στόχων του Σχολείου, την οποία θα παραθέσω παρακάτω, θα μου
επιτρέψετε να μιλήσω για την δυναμική της ύπαρξης του μέσα από τα λόγια των
μαθητών[4].
|
Όταν ήρθα στο
Σχολείο δεν ήξερα Ελληνικά, τώρα ξέρω να διαβάζω, να μιλάω και να γράφω…
Γκεντιάν
|
Πέρα από τις
γνώσεις, το σχολείο μου προσέφερε ηρεμία και βοήθησε στο να περάσει γρήγορα
και δημιουργικά ο χρόνος.
Κονσταντίν
|
|
Θέλω να
ευχαριστήσω όλους τους ανθρώπους που μου έδωσαν την ευκαιρία να τελειώσω το
γυμνάσιο και να μάθω κάτι παραπάνω. Κι αυτή είναι μια καλή ευκαιρία για όλους
τους κρατούμενους. Βγάζουμε που βγάζουμε φυλακή, να μην τελειώσουμε και το
γυμνάσιο; Εύχομαι σε όλους το γρηγορότερο στα σπίτια τους. Αλλά όσο είναι
εδώ, να το συνεχίσουν το σχολείο, γιατί είναι καλό όσο ζούμε να μαθαίνουμε
κάτι παραπάνω.
Αγκουστίν
|
|
|
Η καλή επαφή
με τους καθηγητές με βοήθησε όχι μόνο να πάρω καινούριες γνώσεις αλλά και να
μάθω να εμπιστεύομαι τον εαυτό μου.
Σπερσίμ
|
Το σχολείο
Δεύτερης Ευκαιρίας μου έδωσε την ευκαιρία να τελειώσω το Γυμνάσιο, που δεν
είχα σκοπό να το τελειώσω όταν ήμουν έξω. Νιώθω ότι ήμουν πολύ τυχερός και
θέλω να ευχαριστήσω όλους τους ανθρώπους που μου έδωσαν αυτήν την ευκαιρία.
Το σχολείο με βοήθησε ψυχολογικά και υπήρχαν αρκετές στιγμές που αισθάνθηκα
ότι ήμουν έξω από την φυλακή. Επίσης μου προσέφερε γνώσεις και ελπίδες για το
μέλλον.
Ζάχος
|
Ο Γκεντιάν, ο Κονσταντίν ή ο Ζάχος… και σήμερα ο Γιάννης, ο Λεωνίδας, ο
Αουρέλ, ο Σπαρτάκ, ο Λουάν και όσοι ο χρόνος δεν επιτρέπει να αναφέρω έναν
έναν, ένοιωσαν πως ικανώθηκαν στο να επιλύουν προβλήματα, να καταπολεμούν το
στρες του εγκλεισμού με την σταθερή φοίτησή τους, να καταπολεμούν την χαμηλή
αυτοεκτίμηση – απόρροια της κατάθλιψης – μέσα από τον διάλογο με τους
εκπαιδευτές και τους συνεκπαιδευόμενους και να αντιλαμβάνονται πως δεν τους
αξίζει να ιδρυματοποιηθούν.
Εκπαιδευτικά εργαλεία γι αυτή την πρόοδο και πυλώνες ανάπτυξης είναι:
Η ενασχόληση τους με τα μαθήματα – ή γραμματισμούς όπως ονομάζονται στα
ΣΔΕ.
Με projects πολυθεματικά
και εργαστηριακές δράσεις.
Τα μαθήματα που διδάσκονται είναι:
·
Γλωσσικός
Γραμματισμός
·
Μαθηματικός
Γραμματισμός
·
Πληροφορικός
Γραμματισμός
·
Περιβαλλοντικός
Γραμματισμός
·
Αγγλικός
Γραμματισμός
·
Γραμματισμός
Φυσικών Επιστημών
·
Αισθητικός
Γραμματισμός
·
Κοινωνικός
Γραμματισμός
·
Προσανατολισμός
– συμβουλευτική σε θέματα επαγγελματική σταδιοδρομίας
Μέθοδοι διδασκαλίας
·
Ομαδοσυνεργατική
·
Συμβουλευτική
·
Εξατομικευμένη
διδασκαλία
·
Δημιουργικές
δραστηριότητες - Ολιστική προσέγγιση του έγκλειστου εκπαιδευόμενου
«Σχολείο πρωτόφαντο στα χρονικά των Φυλακών Κορυδαλλού, σέβεται την
προσωπικότητα των εκπαιδευόμενων, κινείται με συνεργατικές μεθόδους, δημιουργεί
παραμέτρους κοινωνικής στήριξης, διευρύνει τους ορίζοντες, αναδεικνύει
προσόντα, στοχοθετεί δυναμικά.»
Αυτές είναι φράσεις που καταθέτουν οι φορείς των Σωφρονιστικών Καταστημάτων
καθημερινά και μας γιγαντώνουν στην προσπάθειά μας.
Περισσότερο όμως μας γιγαντώνει η δημιουργία πρόσφορου δυναμικού για την
κοινωνία, φιλτραρισμένου μέσα από το αντίκρισμα της ζωής τους στο Σχολείο και
«κεκαθαρμένου» μέσα από την προσωπική ανάπτυξη και την αξιοποίηση του χρόνου
εγκλεισμού ως χρόνου ζωτικού και ζωοποιού.
* Η φωτογραφία από την επίσκεψή του Γιώργου Ζουγανέλη στο ΣΔΕ Φυλακών Τρικάλων.
